Szatkarma, Szatkriya - Sześć Rytuałów Oczyszczających (Oczyszczenia)
W autentycznej Hatha Jodze opisywanej w starożytnych traktatach (m.in. "Hatha Joga Pradhipika" czy "Gheranda Samhita"), jako podstawę treningu wymienia się Sześć Rytuałów Oczyszczenia, zwanych w oryginale Śodhana lub Szatkarman. Jest to sześć różnych ćwiczeń oczyszczających, które niestety rzadko zaleca się do praktykowania w większości szkół jogi świata zachodniego, a przecież służą one także do tego ażeby prawidłowo wykonywać Āsany. Wzmacniają i oczyszczają ciało, oraz sześć aspektów zmysłowej natury, co powoduje rozpuszczanie sfer naszej niższej, egotycznej natury. Gdy ciało i umysł są osłabione dolegliwościami, trudno wówczas w pełni z korzystać z dobrodziejstw, jakie ze sobą niosą pranajamy i asany. W niektórych tradycyjnych szkołach Hatha Jogi nakazuje się nawet około trzyletni okres oczyszczania wedle tych metod i dopiero po ukończeniu tego procesu możliwe jest rozpoczęcie ćwiczenia āsan. Metodami tymi są: Dhauti, Basti (Vasti), Neti, Trataka, Nauli (Lauliki), Kapālabhāti
I. Dhauti
Jest to oczyszczanie całego przewodu pokarmowego, zarówno zewnętrznie jak i wewnętrznie.
Swami Swatmarama w "Hatha Joga Pradipka" opisuje dhauti jako oczyszczanie z flegmy i daje ścisłą instrukcję wykonania. Polega ono na połknięciu nawilżonego paska tkaniny o szerokości czterech palców i długości ok. 6 metrów i wyciągnięciu go przez usta. Pomaga to pozbyć się m.in. problemów trawiennych, nadkwasoty, nieświeżego oddechu. Nazywa się to vastradhauti.
W innym klasycznym dziele o Hatha Jodze - Gheranda Samhita - autor bardzo szczegółowo podszedł do tematu i samo dhauti kriya dzieli na cztery kategorie, a w każdej z nich podaje kilka sposobów na oczyszczanie.
1. Obmywanie wewnętrzne (antaradhauti)
2. Czyszczenie jamy ustnej (dantadhauti)
3. Oczyszczanie serca (hrddhauti)
4. Oczyszczanie odbytnicy (mulaśodhana)
Obmywanie wewnętrzne (antaradhauti) dzieli się na cztery części:
a) oczyszczanie wiatrem (vatasara dhauti) - połykanie powietrza przez usta ułożone w dziub kruka (kaki mudra), a potem wydalanie go odbytnicą.
b) oczyszczanie wodą (varisara dhauti)
- picie lekko osolonej wody w ilości ok 2-3 litrów i wydalenie jej odbytem. Jest to praktyka silnie oczysczająca całe ciało.
c) oczyszczanie ogniem (vahnisasara dhauti, agnisara)
- ćwiczenia agnisary, naprzemiennego przyciskania i rozlużniania pępka lub jelita w stronę kręgosłupa w formie dynamicznej lub statycznej. Wzmaga to silnie ognień żołądkowy.
